મધ્યપ્રદેશનાં માલવા ક્ષેત્રમાં આવેલ ‘માંડુ’ શહેર એક સુંદર અને ઐતિહાસિક શહેર છે. તે તેના ભવ્ય મધ્યયુગીન સ્થાપત્ય માટે પ્રખ્યાત છે અને પ્રેમમાં તરબોળ વાર્તાઓ માટે પ્રખ્યાત છે. ચોમાસા દરમિયાન માંડુ વધુ મોહક બની જાય છે કારણ કે, પ્રાચીન મહેલો, કબરો અને બગીચાઓ હરિયાળીથી ઢંકાઈ જાય છે. વરસાદથી ભીંજાયેલ દ્રશ્યો અને ઝાકળવાળી ખીણો વાતાવરણમાં પ્રેમનો સંચાર કરે છે, જે એકાંત અને શાંતિ શોધતા પ્રવાસીઓને આકર્ષિત કરે છે.

ચોમાસાની તાજગીભરી પવન અને હળવા ઝરમર વરસાદની મજા માણી રહેલા પ્રવાસીઓ જહાઝ મહેલ, હિંડોલા મહેલ અને રાણી રૂપમતી પેવેલિયન જેવા પ્રતિષ્ઠિત આકર્ષણોનો આનંદ માણે છે. માંડુને આવરી લેતી દિવાલમાં 12 મોટા દરવાજા છે. હાલનો રસ્તો, જેમાંથી માંડુ પહોંચે છે તે આમાંથી ઘણામાંથી પસાર થાય છે. ઉપરોક્ત 12 દરવાજાઓને રક્ષણ પૂરું પાડવા માટે નાના ગેટ-વે પણ બનાવવામાં આવ્યા છે.

પ્રવાસીઓને આકર્ષિત કરે તેવા માંડુ શહેરનાં જોવા લાયક સ્થળો...

જહાજ મહેલ : આ મહેલ બે કૃત્રિમ સરોવરો વચ્ચે સ્થિત, આ બે માળના સ્થાપત્ય અજાયબીને એટલા માટે નામ આપવામાં આવ્યું છે કારણ કે, તે પાણીમાં તરતા જહાજ જેવું લાગે છે. સુલતાન ગિયાસ-ઉદ- દિન-ખાલજી દ્વારા બાંધવામાં આવ્યું હતું, તે સુલતાન માટે હેરમ તરીકે સેવા આપતું હતું. રોમાંચક સ્થાપત્ય ઉપરાંત, જહાઝ મહેલ પણ માંડુ ઉત્સવના વાઇબ્રન્ટ રંગો માટે એક નોંધપાત્ર સ્થળ છે. દર વર્ષે શિયાળાની મોસમમાં થતી સાહસિક પ્રવૃત્તિઓ, સંગીત શો, લાઇટ અને બલૂન ફેસ્ટિવલની શ્રેણી સાથે આ સ્થળ જીવંત બને છે. રંગબેરંગી ઉજવણીની સાથે જહાઝ મહેલમાં સાઉડ અને લાઇટ શો એ બીજી એક રસપ્રદ ઈવેન્ટ છે જે દરેક મુલાકાતીઓની આંખોને આકર્ષિત કરે છે.

હિંડોળા પેલેસ : હિંડોલા પેલેસ એટલે કે, સ્વિંગ પેલેસનું નામ તેની ઢાળવાળી બાજુની દિવાલોને કારણે પડ્યું છે. હિંડોલા મહેલનું નિર્માણ લગભગ ઈ.સ.1425માં હુશાંગ શાહના શાસનકાળ દરમિયાન થયું હશે. પરંતુ તે 15મી સદીના અંતમાં ગિયાસ અલ-દિનના શાસનકાળ દરમિયાન બની શકે છે. તે માંડુ ખાતેના શાહી મહેલ સંકુલને બનાવેલી એક સેટ ઇમારતોમાંથી એક છે, જેમાં જહાઝ મહેલ, હિંડોલા મહેલ, તવેલી મહેલ અને નાહર ઝરોખાનો સમાવેશ થાય છે. હિંડોળા મહેલનો ઉપયોગ પ્રેક્ષક ખંડ તરીકે થતો હશે.

રાણી રૂપમતી પેવેલીયન : આ પેવેલિયન એક વિશાળ રેતીના પત્થરનું માળખું મૂળરૂપે આર્મી ઓબ્ઝર્વેશન પોસ્ટ તરીકે બનાવવામાં આવ્યું હતું જે આજે રૂપમતીના પેવેલિયન તરીકે જાણીતું છે. બાઝ બહાદુરનો પ્રેમ રાણી રૂપમતી અહીં રહેતી હતી અને કહેવાય છે કે, તેણે બાઝ બહાદુરના મહેલ તરફ નજર કરી હતી જે નીચે સ્થિત છે અને નર્મદા નદી પર પણ છે, જે ઈમારના મેદાનોમાંથી ખૂબ નીચે વહેતી હતી, એક નદી જેને રાણી પૂજતી હતી.

બાઝ બહાદુરનો મહેલ : આ મહેલ બાઝ બહાદુર દ્વારા બાંધવામાં આવ્યો હતો, આ 16મી સદીનું માળખું તેના વિશાળ આંગણાઓ માટે પ્રસિદ્ધ છે જે વિશાળ હોલ અને ઉચ્ચ ટેરેસથી ઘેરાયેલું છે. તે રૂપમતીના પેવેલિયનની નીચે આવેલું છે અને પેવેલિયનમાંથી જોઈ શકાય છે.

જામી મસ્જિદ : આ મસ્જિદ દમાસ્કસની મહાન મસ્જિદથી પ્રેરિત છે, આ પ્રચંડ માળખું વિશાળ આંગણા અને ભવ્ય પ્રવેશદ્વારો સાથે તેની સરળતા અને સ્થાપત્ય શૈલી બંનેમાં આકર્ષક જગાવે છે. જામી મસ્જિદની આગળ, અશરફી મહેલના ખંડેર છે. મહેલના ઉત્તર-પૂર્વમાં સાત માળનું વિજેતા સ્મારક છે અને નજીકમાં એક આકર્ષક રામ મંદિર પણ છે, જેનું નિર્માણ મહારાણી સાકરવર બાઈ પવાર દ્વારા ઈ.સ.1769માં કરવામાં આવ્યું હતું. 

હોશાંગ શાહની કબર : આ કબર ભારતની પ્રથમ આરસની રચના છે, તે અફઘાન સ્થાપત્યના સૌથી શુદ્ધ ઉદાહરણોમાંનું એક છે. તેની વિશિષ્ટ વિશેષતાઓમાં સુંદર પ્રમાણસર ઘુમ્મટ, જટિલ માર્બલ જાળીનું કામ અને પોર્ટીકોડ કોર્ટ અને ટાવરનો સમાવેશ થાય છે. તે તાજમહેલના નિર્માણ માટે નમૂના તરીકે સેવા આપી હતી.

રેવા કુંડ : આ કુંડ રાણી રૂપમતીના પેવેલિયનને પાણી પહોંચાડવાના હેતુથી બાઝ બહાદુર દ્વારા બાંધવામાં આવેલ જળાશય હતું. આ જળાશય પેવેલિયનની નીચે આવેલું છે અને તેથી તેને સ્થાપત્ય અજાયબી ગણવામાં આવે છે.

દરિયા ખાનનો મકબરો સંકુલ : દરિયાખાન મહમૂદ ખલજી-2ના દરબારમાં મંત્રી હતા, અને તેમની કબર દિવાલવાળા સંકુલમાં બીજી કબર, મસ્જિદ, તળાવ અને ધર્મશાળા સાથે આવેલી છે. સંકુલના કેન્દ્રમાં દરિયા ખાનની વિશાળ રેતીના પથ્થરની કબર છે. હાથી પાગા મહેલ અથવા એલિફન્ટ લેગ પેલેસ દરિયા ખાન કોમ્પ્લેક્સની દક્ષિણ-પૂર્વ બાજુએ સ્થિત છે અને તેને વિશાળ ગુંબજ સાથે તાજ પહેરાવવામાં આવ્યો છે.

શ્રી માંડવગઢ તીર્થ : આ તીર્થ ભગવાન સુપાર્શ્વનાથને સમર્પિત છે. તે જૈન ધર્મના શ્વેતાંબર સંપ્રદાયનો છે. મંદિર આકર્ષક રીતે બાંધવામાં આવ્યું છે અને ઉત્કૃષ્ટ દેખાય છે. 14મી સદીમાં તેનું વિસ્તરણ થયું. ભગવાન સુપાર્શ્વનાથની મૂર્તિ ઘણી જૂની હોવાનું માનવામાં આવે છે. આ મૂર્તિ સફેદ રંગની છે અને તેની ઉંચાઈ 91.54 સેમી (3 ફૂટ) છે. તે પદ્માસનની મુદ્રામાં બેઠેલી છે. આ સિવાય આ જ કિલ્લામાં ભગવાન શાંતિનાથનું નાના કદનું સુંદર મંદિર છે. અહીં અનેક મંદિરો અને મૂર્તિઓના અવશેષો જોઈ શકાય છે. એક સંદર્ભ મુજબ અહીં લગભગ 700 જૈન મંદિરો હતા.

આપ આ રીતે પહોંચી શકો છો ‘માંડુ’ શહેર....

હવાઈ માર્ગે – માંડુનું સૌથી નજીકનું એરપોર્ટ ઈન્દોર છે જે દેશના દરેક મુખ્ય શહેરના એરપોર્ટ સાથે સીધી કનેક્ટિવીટી ધરાવે છે. ઇન્દોર એરપોર્ટથી માંડુ 96 કિમી અંતરે આવેલું છે. 

રેલવે માર્ગે – નજીકનું રેલ્વે સ્ટેશન ઇન્દોર છે, જે 99 કિમી અંતરે આવેલું છે. જે દેશના દરેક મુખ્ય શહેર સાથે રેલવે માર્ગે જોડાયેલું છે. 

રોડ માર્ગ – માડું માટે ઇન્દોરથી રાજ્ય પરિવહન, ખાનગી બસો, ટેક્ષી સીધી રીતે મળી રહે છે.