ભારત સહિત વિશ્વના ઘણા દેશોની લાંબા સમયથી માંગણી હોવા છતાં, સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા પરિષદના સુધારા પર કોઈ કાર્યવાહી કરવામાં આવી રહી નથી. બીજા વિશ્વ યુદ્ધ પછી રચાયેલા સંયુક્ત રાષ્ટ્રમાં હજુ પણ પાંચ સ્થાયી સભ્યો અમેરિકા, ચીન, રશિયા, ફ્રાન્સ અને બ્રિટનનું વર્ચસ્વ છે. આટલા વર્ષો વીતી ગયા પછી ભારત, જર્મની, જાપાન જેવી ઘણી નવી શક્તિઓ વિશ્વમાં ઉભરી આવી છે અને ફ્રાન્સ અને બ્રિટન જેવા સ્થિર દેશો ઘટ્યા છે. આ બદલાયેલા સંજોગો છતાં ભારતની માગણીઓને દાયકાઓથી અવગણવામાં આવી છે. ફરી એકવાર, ભારતે યુએન પ્લેટફોર્મ પરથી જ પાંચેય સ્થાયી દેશોને સખત ઠપકો આપ્યો છે. ભારતે કહ્યું કે 5 સ્થાયી દેશો ક્યાં સુધી 188 દેશોની સામૂહિક ઇચ્છાને અવગણતા રહેશે. સંયુક્ત રાષ્ટ્રમાં ભારતીય રાજદૂત રૂચિરા કંબોજે સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા પરિષદમાં સુધારાની માગણી કરતાં એક નિવેદનમાં કહ્યું કે 5 સભ્ય દેશોની ઈચ્છા ક્યાં સુધી 188 દેશોની સામૂહિક ઈચ્છાનો અનાદર કરતી રહેશે.

આ ચોક્કસપણે બદલવાની જરૂર છે. ભારતે કહ્યું કે સંયુક્ત રાષ્ટ્રમાં તમામ દેશોને સમાન તકો મળવી જોઈએ. તેમણે કહ્યું કે ગ્લોબલ સાઉથના દેશો સાથે ઐતિહાસિક રીતે અન્યાય થયો છે અને તેને તાત્કાલિક સુધારવાની જરૂર છે. તેમણે કહ્યું કે સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા પરિષદમાં સુધારો કરવો જોઈએ અને સ્થાયી અને અસ્થાયી સભ્યોની સંખ્યા વધારવી જોઈએ અને એશિયા, આફ્રિકા અને લેટિન અમેરિકાના દેશોને તેમાં સામેલ કરવા જોઈએ. ભારતીય રાજદૂત રૂચિરા કંબોજે કહ્યું કે નબળા દેશોને સમાન તક આપવી જોઈએ જેથી જે પણ નિર્ણય લેવામાં આવે તે દરેકના હિતમાં હોય. તેમણે કહ્યું કે આ સુધારા સમાનતાને પ્રોત્સાહન આપવા માટે હોવા જોઈએ. તેમણે કહ્યું, ‘ભારત સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા પરિષદમાં વ્યાપક સુધારાને સમર્થન આપે છે. આમાં કાયમી અને અસ્થાયી સભ્યોની સંખ્યાનો સમાવેશ થાય છે. તેમણે સુરક્ષા પરિષદની કામગીરીમાં સુધારો કરવાની જરૂરિયાત પર પણ ભાર મૂક્યો હતો જેથી કોઈ પણ દેશ સાથે ભેદભાવ ન થાય.

તમને જણાવી દઈએ કે ચીન કાયમી સભ્યપદ માટે ભારતના દાવાનો સખત વિરોધ કરી રહ્યું છે. ચીન એશિયામાં એકમાત્ર એવો દેશ બનવા માંગે છે જે સુરક્ષા પરિષદનો કાયમી સભ્ય છે. આ કારણથી ચીન પોતાના દ્વારા અને પાકિસ્તાન સહિત અન્ય દેશો દ્વારા ભારતના પ્રયાસોને સતત રોકી રહ્યું છે. વૈશ્વિક શાંતિ અને સ્થિરતા જાળવવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે બીજા વિશ્વ યુદ્ધ પછી સંયુક્ત રાષ્ટ્રની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી. સુરક્ષા પરિષદમાં 15 સભ્યો છે જેમાં પાંચ સ્થાયી સભ્યો અને 10 અસ્થાયી સભ્યો છે. સ્થાયી સભ્યો અમેરિકા, બ્રિટન, ફ્રાન્સ, ચીન અને રશિયા પાસે વીટો પાવર છે અને તેઓ કોઈપણ ઠરાવને સરળતાથી અવરોધિત કરી શકે છે. સંયુક્ત રાષ્ટ્રની કામગીરી પર આ દેશોનો વ્યાપક પ્રભાવ છે. ભારત અને અન્ય ઘણા દેશોએ સ્પષ્ટપણે કહ્યું છે કે યુએનએસસીને સુસંગત રહેવા માટે સુધારાઓમાંથી પસાર થવું પડશે.

નિષ્ણાતોના મતે સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા પરિષદના વર્તમાન માળખામાં ઘણી સમસ્યાઓ છે. પ્રથમ, તેની સ્થાપના 70 વર્ષ પહેલાં કરવામાં આવી હતી અને 1965થી તેનો વિસ્તાર કરવામાં આવ્યો નથી. આ વર્તમાન સમયમાં તેની રજૂઆત અંગે ચિંતા ઉભી કરે છે. બીજો મુદ્દો કાયમી સભ્યો વચ્ચે સત્તાનું અસમાન વિતરણ છે, જેમાંથી મોટાભાગના પશ્ચિમી વિશ્વના છે. લેટિન અમેરિકન, આફ્રિકન અને પશ્ચિમ એશિયન સત્તાઓ તરફથી પ્રતિનિધિત્વની આ અભાવને નોંધપાત્ર ખામી તરીકે જોવામાં આવે છે. 2013માં, સાઉદી અરેબિયાએ સંસ્થાકીય સુધારાના અભાવને કારણે યુએન સુરક્ષા પરિષદમાં અસ્થાયી સભ્યપદ મેળવવાનો ઇનકાર કર્યો હતો.

ભારત UNSCમાં સુધારા માટે સક્રિયપણે દબાણ કરી રહ્યું છે. ભારત G4 જૂથનો એક ભાગ છે, જેમાં જર્મની, જાપાન અને બ્રાઝિલ પણ સામેલ છે. આ ચાર દેશોએ યુએનએસસીના વિસ્તરણને પ્રોત્સાહન આપવા અને સ્થાયી બેઠકો માટેની એકબીજાની આકાંક્ષાઓને સમર્થન આપવા માટે જોડાણ કર્યું છે. તે જ સમયે, ચીનના કહેવા પર પાકિસ્તાને G-4ને રોકવા માટે પોતાનું અલગ જૂથ બનાવ્યું છે અને તે સુધારાનો વિરોધ કરી રહ્યું છે. નિષ્ણાતો યુએનએસસીમાં નોંધપાત્ર સુધારાની શક્યતા અંગે શંકાસ્પદ રહે છે. વર્તમાન વ્યવસ્થામાં નોંધપાત્ર વિશેષાધિકારો મેળવનાર વિશ્વની મોટી શક્તિઓ કોઈપણ મોટા ફેરફારનો વિરોધ કરી રહી છે.