રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (RBI) એ સ્ટેટ ફાઈનાન્સ: 2022-23ના બજેટનો અભ્યાસ શીર્ષક હેઠળ તાજેતરમાં પ્રકાશિત થયેલા અભ્યાસમાં તમામ રાજ્યોના સંયુક્ત જીડીપીના પ્રમાણમાં રાજ્યોના દેવામાં ઘટાડો થવાનો અંદાજ મૂક્યો છે. રિપોર્ટ અનુસાર, 2022-23માં રાજ્યો પર કુલ દેવાનો બોજ 2021-22માં GDPના 31.1 ટકાથી ઘટીને 2022-23માં GDPના 29.5 ટકા પર આવી ગયો છે. જો કે, આવતા વર્ષે લોકસભાની ચૂંટણી થવાની હોવાથી, તમામ રાજ્ય સરકારો લોકપ્રિય યોજનાઓ માટે દબાણ કરી રહી છે. આવી સ્થિતિમાં, એવી ચિંતા વધી રહી છે કે આ દેવું બેકાબૂ પ્રમાણમાં વધી શકે છે.ગુજરાત હવે જાહેર દેવું વધવાના જોખમનો સામનો કરી રહ્યું છે, જે ગયા વર્ષે માર્ચમાં રૂ. 3.20 લાખ કરોડથી વધીને રૂ. 3.40 લાખ કરોડ થઈ ગયું છે.ઘટતી આવકની સાથે આ વધતા દેવાએ વિપક્ષી નેતાઓ અને સ્થાનિક નિષ્ણાતોમાં ચિંતા વધારી છે.

કોમ્પ્ટ્રોલર એન્ડ ઓડિટર જનરલ (CAG) એ અગાઉ ગુજરાતને તેના વધતા જતા જાહેર દેવું સામે ચેતવણી આપી હતી અને સંભવિત દેવાના સંભવિત ચક્રવ્યૂહના જોખમને પ્રકાશિત કર્યું હતું. સરકારે 28 ફેબ્રુઆરી, 2023ના રોજ રાજ્યનું વાર્ષિક બજેટ રજૂ કરતી વખતે આ ચોંકાવનારા આંકડા જાહેર કર્યા હતા.સેન્ટ ઝેવિયર્સ કોલેજના અર્થશાસ્ત્રના પ્રોફેસર આત્મા શાહે જણાવ્યું હતું કે,"ગુજરાતની રાજકોષીય ખાધ સપાટ રીતે જોવામાં આવે તો બહુ મોટી લાગતી નથી.જો કે,ખાધ ખરેખર ઓછી છે કે ઓછી આવકના આધારને કારણે છે તે ધ્યાનમાં લેવું જરૂરી છે. આપણે એ પણ મૂલ્યાંકન કરવાની જરૂર છે કે શું સરકાર સંવેદનશીલ ક્ષેત્ર માટે પૂરતો ખર્ચ કરી રહી છે. ઓછી રાજકોષીય ખાધ પ્રશંસનીય છે, પરંતુ તેની પાછળના કારણો વધુ મહત્વપૂર્ણ છે.

અગાઉ, ગુજરાત માટે અંદાજિત જાહેર દેવું રૂ. 3,50,000 કરોડ આંકવામાં આવ્યું હતું. જો કે, સુધારેલ અંદાજ રૂ. 3,40,000 કરોડ છે અને આવતા વર્ષ સુધીમાં રૂ. 3,81,000 કરોડ સુધી પહોંચવાનો અંદાજ છે.જ્યારે ગુજરાતના નાણામંત્રી કનુભાઈ દેસાઈએ 3 માર્ચ 2022 ના રોજ નાણાકીય વર્ષ 2022-23 માટે રાજ્યનું બજેટ રજૂ કર્યું ત્યારે રાજકોષીય ખાધ રૂ. 36,113 કરોડ (રાજ્યના જીડીપીના 1.64 ટકા) પર લક્ષ્યાંકિત કરવામાં આવી હતી.

સુધારેલા અંદાજ મુજબ, રાજકોષીય ખાધ રાજ્યના જીડીપીના 1.51 ટકા હોવાનો અંદાજ હતો, જે બજેટ અંદાજ કરતા ઓછો હતો.આ ચિંતાઓ હોવા છતાં, 2022-23 માટે અંદાજિત રાજકોષીય ખાધ (GSDP ના 1.64) કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા 2022-23 માટેના કેન્દ્રીય બજેટમાં મંજૂર કરાયેલ GSDPના ચાર ટકાની રેન્જમાં છે. ગુજરાત વધતા જાહેર દેવું અને રાજકોષીય જવાબદારી સંબંધિત ચિંતાઓથી ઝઝૂમી રહ્યું હોવાથી, તે સ્પષ્ટ છે કે રાજ્યના આર્થિક ભાવિને સુરક્ષિત રાખવા માટે આ મુદ્દાઓને તાત્કાલિક ઉકેલની જરૂર છે.